Isoamyl axetat là gì? Công thức cấu tạo, tính chất hóa lý và ứng dụng 

Isoamyl axetat là gì?

Isoamyl axetat là một este hữu cơ, tồn tại dưới dạng chất lỏng không màu, ít tan trong nước nhưng hòa tan tốt trong các dung môi hữu cơ. Hợp chất này còn được biết đến với nhiều tên gọi khác như isopentyl acetate, isopentyl ethanoate, dầu chuối, tinh dầu lê, 3-methylbutyl acetate hay 3-methylbutyl ethanoate.

Đọc thêm: Styrene Monomer (SM) là gì? Tính chất hóa lý, ứng dụng và lưu ý khi sử dụng

Công thức cấu tạo của Isoamyl axetat

Tên danh pháp IUPAC là 3-methylbut-1-yl ethanoat.

Công thức hoá học: C7H14O2 hay CH3COOCH2-CH2-CH(CH3)2.

Tính chất hóa lý của Isoamyl axetat

Tính chất hóa học của Isoamyl axetat

Isoamyl axetat thể hiện tính chất đặc trưng của este :

- Phản ứng xà phòng hóa:

CH3COOCH2-CH2-CH(CH3)2 + NaOH → CH3COONa + HO-CH2-CH2-CH(CH3)2

- Thủy phân trong môi trường axit (H2SO4):

CH3COOCH2-CH2-CH(CH3)2 + H20 → CH3COOH + HO-CH2-CH2-CH(CH3)2

- Tham gia phản ứng đốt cháy: Đốt cháy hoàn toàn, sẽ cho sản phẩm là khí CO2 và nước.

C7H14O2 + O2 →  CO2 + H20

Tính chất vật lý của Isoamyl axetat

• Ngoại quan: Isoamyl axetat là chất lỏng không màu, có mùi thơm đặc trưng mạnh mẽ, gợi nhớ đến hương chuối chín và lê.

• Khối lượng phân tử: 130,19 g/mol.

• Trọng lượng riêng: 0,876 g/cm³.

• Nhiệt độ nóng chảy: -78°C (tương đương 195K hoặc -108°F).

• Nhiệt độ sôi: 142°C (tương ứng 415K hoặc 288°F).

• Điểm bắt lửa: 25°C.

• Độ tan:

  • Khả năng hòa tan trong nước kém.

  • Tan tốt trong các dung môi hữu cơ.

Đọc thêm: Data Center Cooling là gì? Giải pháp làm mát máy chủ hiệu quả cho doanh nghiệp

Điều chế Isoamyl axetat 

Isoamyl axetat chủ yếu được tổng hợp thông qua phản ứng este hóa Fischer giữa isoamyl alcohol và acid acetic băng, với sự có mặt của chất xúc tác axit, điển hình là acid sulfuric. Ngoài ra, resin trao đổi ion axit cũng có thể được sử dụng để thúc đẩy phản ứng. Quá trình chuyển hóa diễn ra theo phương trình sau:

(CH3)2CH-CH2-CH2-OH +  CH3COOH → CH3COOCH2-CH2-CH(CH3)2 + H20

Isoamyl axetat có độc không?

Isoamyl axetat được xem là một hợp chất có độc tính thấp và an toàn cho người sử dụng khi tuân thủ đúng nồng độ khuyến nghị. Tuy nhiên, không nên lạm dụng chất này làm hương liệu tạo mùi trong thực phẩm. Khi đi vào cơ thể, dầu chuối không bị chuyển hóa ngay lập tức mà sẽ tích tụ tại gan và đào thải chậm. Nếu hấp thụ quá mức, cơ thể không thể loại bỏ hoàn toàn, dẫn đến sự tích tụ lâu dài, tiềm ẩn nguy cơ gây ung thư.

Các chuyên gia nhận định rằng nguy cơ độc hại của dầu chuối chủ yếu xuất phát từ việc sử dụng dung môi và nguyên liệu không đạt tiêu chuẩn thực phẩm để pha chế. Do các sản phẩm tinh khiết dành cho thực phẩm có giá thành cao và thường phải nhập khẩu, nhiều cơ sở sản xuất đã sử dụng các chất dẫn xuất rẻ tiền để tạo ra dầu chuối. Việc tiêu thụ dầu chuối không rõ nguồn gốc này có thể gây ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe người tiêu dùng.

Ứng dụng của Isoamyl axetat trong các lĩnh vực 

• Trong ngành thực phẩm: Nhờ hương thơm tự nhiên đặc trưng của chuối, isoamyl axetat được sử dụng rộng rãi như một chất tạo mùi trong công nghiệp thực phẩm. Hợp chất này thường được thêm vào các loại bánh kẹo và đồ ngọt để tăng hương vị, giúp món ăn trở nên hấp dẫn hơn. Dầu lê – một dung dịch isoamyl axetat pha trong ethanol – cũng được dùng phổ biến làm hương liệu nhân tạo.

• Trong công nghiệp sơn: Isoamyl axetat đóng vai trò là dung môi quan trọng trong sản xuất vecni và sơn mài nitrocellulose. Bên cạnh đó, hợp chất này còn được ứng dụng như một chất dẫn dụ pheromone để thu hút và định hướng đàn ong mật đến một khu vực nhất định.

• Trong lĩnh vực an toàn lao động: Nhờ mùi hương mạnh, dễ nhận biết và có độc tính thấp, isoamyl axetat được sử dụng làm chất thử nghiệm độ kín của mặt nạ phòng độc và mặt nạ khí, giúp đánh giá hiệu quả bảo vệ của các thiết bị này.

Lưu ý quan trọng khi sử dụng Isoamyl axetat 

Để đảm bảo chất lượng và an toàn khi sử dụng, isoamyl axetat cần được bảo quản đúng cách. Hóa chất này nên được cất giữ ở nơi khô ráo, thoáng mát, tránh tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mặt trời, vì nhiệt độ cao có thể ảnh hưởng đến tính ổn định của hợp chất. Ngoài ra, cần hạn chế bảo quản ở những khu vực ẩm ướt để ngăn chặn sự xâm nhập của vi khuẩn và vi nấm, giúp duy trì độ tinh khiết và hiệu quả sử dụng của sản phẩm.